Ilona Kuis

Kleuterschool: intense concentratie

Een vroege bewuste herinnering is toen ik als kleuter met andere kleuters aan een tafeltje op school zat. Ik zie de plek in het klaslokaal nog voor me en kan weer even de spanning voelen van dat moment. Er kwamen mensen op bezoek in onze klas, misschien mensen van de onderwijsinspectie. Het was een hele happening voor ons kleuters, dat er andere grote mensen dan onze juffen in het lokaal kwamen. Ik vond het zó spannend dat ik het contact met hen vermeed en me concentreerde op het werkje waar ik mee bezig was.

Het bezoek en de juf liepen langs onze tafel en een van de bezoekers zei: ‘wat kan zij zich goed concentreren’. Het maakte me extra stil om dat te horen in contrast met hoe ik mij voelde; ik voelde met een schok dat uiterlijk en innerlijk niet per se congruent met elkaar zijn en besefte dat dit verschil niet standaard door iedereen wordt waargenomen (destijds in andere woorden…).

Voor mijn 11e: mag niet alles gezegd worden?

Mijn moeder, mijn oma en ik zitten in de woonkamer van ons huis in Veenendaal. Ik ben een jaar of 8, 9, en bevind me in de basisschoolroutine. De dagelijkse herhaling van zetten onder ogen ziende, deel ik mijn verzet hiertegen en de oppervlakkige ervaring van ‘saaiheid’ als volgt: ‘Elke dag is hetzelfde. Wakker worden, opstaan, ontbijten, naar school, naar huis, huiswerk maken, eten, tv kijken, slapen, en de volgende dag weer hetzelfde. Gaat dat de rest van mijn leven zo door, is dit alles?’. Mijn moeder probeert me gerust te stellen. Mijn oma zegt niets. De licht dreigende, betrapte blik waarmee ze naar mijn moeder kijkt, deed mij beseffen dat ik iets ‘geheims’ had gezegd.

En nu het vrolijke gedeelte: terugkijkend herken ik dit als een moment van bewustwording. Ik voelde destijds al dat het leven meer inhoudt dan de eet-werk-slaap-cycli. Vanuit helderheid bezien is de bewustwording van herhaling een moment van spirituele verdieping.

Voor mijn 11e: wat is hier objectief waar?

De relatie tussen mijn moeder en haar moeder was gespannen, wat voor mij als kind voelbaar was. Ik herinner me momenten waarop de aanblik van hen samen indringend was. Op een specifiek moment hing ik er als het ware boven en kon ik voelen hoe er een overstijgend objectief perspectief valt in te nemen over wat er tussen mensen/hen gebeurt en hoe de waarheid te kennen valt.

Voor mijn 11e: is er niets meer nooit meer na de dood?

Ergens voor mijn 11e zat ik rechtop in bed vanwege de gedachte aan het vooruitzicht van definitieve sterfelijkheid en de onbegrensde oneindigheid. Als ik doodga, ervaar ik dan niets meer, nooit meer, voor nog geen miljoen jaar?? Mijn vader kwam bij me omdat ik niet kon slapen, ik vertelde hem waarom en hij zei ‘niet aan denken’, wat me een beetje eenzaam deed voelen. Misschien heb ik zijn advies wel kunnen gebruiken; mijn gedachten naar ‘de dood’ laten denken vervulde me met grote angst en dus leerde ik mezelf om het trapje van mijn associaties weer andersom te denken en om mijn gedachten af te leiden naar iets minder engs.

Op latere leeftijd leerde ik om emoties levend in het nu te voelen zodat ze niet ‘opgelost’ hoeven te worden door een geruststellend geloof of door afleiding; ik wilde échte kennis en de juiste gedachten ontwikkelen, ook over het levenseinde waar zoveel ideeën over bestaan.

11 jaar: papa en mama houden niet meer van elkaar…

… met die woorden kwam de scheiding van mijn ouders in mijn leven. Ik was enigszins voorbereid op hun mededeling aan mij en mijn broer(tje) omdat ik een eerder gesprek tussen hen over de liefde die voorbij was per ongeluk had gehoord. Ergens in deze periode werd ik me bewust van het begin van het besef dat er verschillende soorten grenzen zijn; sommige zijn (relatief) echt bestaand, vele zijn slechts gedefinieerd als gedachte.
Terug naar het overzicht van de momenten

Basisschool: de kaart is niet de werkelijkheid

In een aardrijkskundeles op de basisschool ging het over kaartlezen. Een zin uit die les die diepe indruk op me maakte, was ‘de kaart is niet de werkelijkheid’. Wow! Op zich voor de hand liggend, maar toch heel openend om zo concreet bewust te worden. Een kaart is een simplificatie van de werkelijkheid. Wow. Diep toepasbaar dit inzicht, bijvoorbeeld op de ‘kaart’ die onze gedachten vormen over de realiteit. Beschrijven die gedachten de werkelijkheid en in welke mate van rijkheid?

Basisschool: hoe demp ik mijn blozende wangen?

Op de basisschool konden mijn wangen razendsnel gaan blozen, echt vuurrood opvlammen. Als ik me sociaal ongemakkelijk voelde, ook door kleine pesterijtjes, vloog de emotie mijn gezicht in. Dat voelde zo kwetsbaar dat ik dat liever niet liet gebeuren. Ik ontdekte dat ik mijn wangen rustig kon houden door een kalme concentratie in mijzelf vast te houden. Als klein meisje deed ik dat uit eigen beweging zonder de bewuste kennis van nu. Ik zou het nu verwoorden als: de emotie in mijn hele lijf toelaten en voelen vanuit een ontspannen bewustzijn, zodat ik innerlijk meer bewust beleef en uiterlijk kalm blijf. Destijds had ik die vaardigheid nog niet, dus het was toen vast meer een kwestie van controle.

Brugklas: verwarring over de woorden van de juf

In de brugklas hadden we techniek-les. Ik had een autootje gemaakt van hout, en ondanks dat ik echt niet zoveel technisch inzicht had en heb, was het autootje goed gelukt. De juf zag mijn werk en ik herinner me exact wat ze zei: ‘ik denk dat ik je een 9 geef’. ‘Ik dénk’. Denken is nog geen doen, denken is nog geen besloten hebben. Dus ik begreep haar woorden als tussenfase en voelde me nog in gespannen afwachting van wat mijn cijfer zou worden.

Even later, in gezelschap van andere kinderen, vroeg een van hen mij wat mijn cijfer was. Omdat ik nog geen definitief besluit van de juf had gehoord, vroeg ik het haar. Zij reageerde vervolgens geïrriteerd met iets als ‘dat heb ik je net gezegd, nu vraag je het waar de anderen bij zijn om naar complimenten te vissen’. Ik schrok, schaamde me en voelde me zo lullig. Ik had het écht niet met die intentie gevraagd, ik vroeg het omdat ik niet vooruit wilde lopen op de feiten en niet de schaamte wilde van zeggen dat ik een 9 heb terwijl de juf inmiddels misschien anders had besloten.

Achteraf, als volwassene, begrijp ik dat deze juf direct bedoelde te zeggen dat ze me een 9 gaf en dat haar formulering niet zo nauwkeurig was om mijn behoefte aan precisie = veiligheid te beantwoorden. Een heel interessant voorbeeld van waar mijn integriteit als het tegenovergestelde werd geïnterpreteerd.

Tiener: dankbaarheid en vreugde voor dit leven, ongeacht de ‘lasten’

Na de scheiding van mijn ouders was ik het luisterend oor en de steun voor mijn moeder die er alleen voor stond, mijn vader was weinig aanwezig. Bij mijn ouders merkte ik hun onverwerkte emoties op, wat intens was om te verwerken voor mij als jonge vrouw, maar ik heb levendige herinneringen aan hoe ik desondanks een eigen vreugde voelde, een trots en dankbaarheid dat ik in leven was. Die kracht was sterker dan de stress en hielp me grotendeels bij mijzelf te blijven.

Tiener: elke mens is een unieke expressie van bewustzijn

Als tiener begon ik me te spiegelen aan schoonheidsidealen. Ik herinner mij een helder moment in mijn slaapkamer, bij de spiegel, waarop ik in mijzelf de aarde en de mensheid overzag (als gedachte-experiment, niet als out-of-body) en besefte dat elke vorm, elke mens waarde heeft gewoon vanwege het feit dat hij/zij er ís (dat er mensen zijn die zich waardeloos gedragen, is een ander feit). We zijn allemaal een expressie van het leven en ieder heeft zijn unieke vorm. Juist die variatie liet mij zien dat echte liefde en pure eigenwaarde universeel zijn, een realiteit onderliggend aan vormen en ideeën. Ik besefte dat het aan mij was om die onafhankelijke liefde te gaan ervaren. Ook zag ik dat ieder mens een eigen optimale lichaamsvorm heeft, met eigen natuurlijke lijnen, die we zo goed mogelijk kunnen onderhouden.
Terug naar het overzicht van de momenten

Tiener: schuldgevoel als energie staat los van het persoonlijke verhaal

Schuldgevoel was een emotie waar ik gevoelig voor was in de overdracht vanuit de relatie met mijn moeder. Schuld voelde zwaar, het plakte aan me. (Ik heb het hier over langdurig, afgewenteld schuldgevoel, niet over het behulpzame, korte besef van schuld waardoor je je verantwoordelijkheid kunt overdenken en jezelf kunt bijsturen.) Het gevoel leek zich te rechtvaardigen door de gedachten en details uit mijn leven. Ik hechtte aan het schuldgevoel, want dat gaf de illusie van invloed en liefde. Totdat ik op een beeldende manier begreep dat schuld een aardse energie is die potentieel iedereen raakt. Dat iedereen er zijn eigen verhaal bij heeft, waardoor de persoonlijke reden om je schuldig te voelen niet meer een vaste waarheid is. Dat het de bedoeling is dat je jezelf van dat gevoel bevrijdt. Als schuldgevoel in feite een intense maar neutrale energie is die mij bezwaart, dan kan ik mijn bewustzijn beter wegleiden van het overanalyseren en naar het aanwezig zijn bij het gevoel waardoor ik mijzelf eruit kan trainen.

Tiener: deze stem, dat ben ik niet

Ik heb mijzelf nooit fysiek beschadigd (automutilatie) of ook maar iets suïcidaals ondernomen, maar de intensiteit van de boze, strenge stem van de zelfhaat ken ik. Een lelijke toon, een venijnige energie die mij naar beneden praat, afwijst, beschuldigt; ik weet hoe die in mij kon klinken. Ik herinner me mijzelf in mijn tienertijd en waar ik was toen ik helder besefte dat die stem in mij bestaat, maar ik die stem niet ben.

Tiener: een tel-tic om mijzelf te oriënteren en vermaken

‘Zo lang als ik me kan herinneren’, tel ik woorden en letters zodra ik ze zie en soms ook hoor. Reclameborden, websites, ondertiteling, belettering op voertuigen, boeken, gesprekken. Vaak zie ik direct hoeveel letters het zijn. Bovenop het tellen ontwikkelde ik regels om te spelen met woorden/zinnen, zoals het opdelen in kleinere woorden, er andere woorden van vormen, het zien van logische reeksen of verhoudingen tussen woorden en zinnen.

Dit was (en is) een leuk spelletje (vraag me gerust om een demo!), maar er zijn ook tijden geweest dat mijn hoofd er vol van zat, dat het continu gebeurde en haast pijn deed. Dit dwangmatig denken zag ik als signaal om iets los te laten; blijkbaar had ik capaciteit over, wilde ik spanning afvoeren, had ik behoefte aan voeding, afleiding, oriëntatie?

Tiener: intelligentie gebruiken om goed te doen

Er staan me een aantal momenten bij waarop ik iets fels of onaardigs deed uit eigenbelang. Bijvoorbeeld om mijn broertje af te troeven of om populair te zijn of om jongens in het uitgaan af te weren. Ik kon het bloed onder iemands nagels vandaan halen, maar wilde ik dat ook? Ik herinner me het ervaren van geweten in mijn geest, waarbij me werd getoond dat vermogens als een rappe tong en het kunnen zien van iemands kwetsbaarheden ook op goedaardige, zorgzame wijze kunnen worden gebruikt.

Jongvolwassene: loslaten, losmaken en empathie begrenzen

Ik was erg begaan (vanuit mijn hart en vanuit survival) met de emotionele stabiliteit en het welzijn van mijn gezinsleden. Concreet nam ik begin twintig het besluit om de feestdagen niet meer thuis te hoeven doorbrengen; de stemming op die dagen was bedrukt. Het loslaten van dat patroon (conditionering, co-dependentie) voelde angstig. Normaliter zorgde ik voor ‘de sfeer’, ik was er ‘altijd’ en zo hield ik controle. Dit besluit om voor mijzelf te mogen kiezen, was emotioneel intens en een stap richting bevrijding en individualiteit.

Jongvolwassene: inzicht in ongelukkigheid, verandering en eigen wil

Van alle pogingen die ik deed om mijn ouders te bereiken, leidde er niet een tot een open, eerlijke, volwassen relatie. Welke emotie ik ook toonde, welk inzicht ik ook aanbood, welke stijl, woorden, momenten et cetera, het drong niet door. Dat deed zeer en leerde me ook een levensles: ik kan geen invloed uitoefenen op de ander als diegene niet zelf wil veranderen, zelfs niet als het om mijn gevoelens en behoeften als kind gaat. Die les ontnuchterde. Het inzicht gaf me de eerste impuls om los te komen van een patroon om bewustzijn te blijven investeren waar dat niet gewenst of gelijkwaardig was.

Terug naar het overzicht van de momenten

Jongvolwassene: er is geen oorspronkelijke pijn meer op de wereld…

… alle pijn is doorgegeven pijn. Dat inzicht kreeg ik tijdens het lezen van het boek God’s Callgirl. Het was een diep, motiverend inzicht. Ik ervoer al jong de drive om familiepatronen te doorbreken, de pijn niet door te geven. Als alle pijn voortkomt uit cirkels van herhalend lijden, dan is die pijn gebaseerd op illusies, en is liefdevolle helderheid en het opschonen van je innerlijk de remedie.

Jongvolwassene: hoe kan ik exponentieel groeien?

Toen ik net vers mijn jeugd voorbij was, en mijn inspiratie en kwetsingen voelde, zoomde ik uit van mijn positie als kind en blikte ik vooruit op mijn leven. In mijn kordate, jonge taal van toen klonk dat zo: “ik ben gevoelig, slim, gekwetst en ik wil veel bereiken, werk aan de winkel”. Sinds mijn tienertijd voelde ik daarnaast een enorm sterke frustratie die klonk als: ‘wat zijn mensen toch dom, ongevoelig en onbewust’. Later leerde ik die oordelen doorgronden en mijzelf erin herkennen.

Richting de ‘volwassen’ leeftijd besefte ik dat mijn positie als kind niet moest worden voortgezet als slachtofferschap; geen enkel lijden hoeft te leiden tot een blijvende slachtofferrol als volwassene. Elk mens lijdt en dat universele feit bracht me persoonlijke kracht, ik kon aan mijzelf gaan werken! Dat bracht me dit inzicht: om veel kennis te kunnen herbergen en de traumaketting te doorbreken of in ieder geval te verzachten, moet mijn bewustzijn ruim zijn.

Zo kwam ik bij de vragen: hoe kan ik mijzelf stimuleren tot meer dan de lineaire, generationele bewustzijnsgroei? Hoe kan ik veel en snel leren, en een verschil maken in mijn familie en daarbuiten? Hoe kan ik pijn zelf oplossen, zodat mijn levenstijd een helende buffer kan zijn? Hoe ontwikkel ik de innerlijke ruimte zodat ik de geijkte ‘zo ga ik het zelf niet doen’-valkuilen tijdig kan doorzien? Om genoeg kennis te kunnen opnemen en veranderkracht in mijzelf te kunnen activeren, realiseerde ik me dat ik een heel open bewustzijn moest ontwikkelen.

Jongvolwassene: jaloezie zegt iets over mijzelf

Ik weet niet meer waar en bij wie het was, maar ik zie het moment nog voor me: ik ben bij een bijeenkomst met een jonge vrouwelijke spreker die doorleefd vertelde en positieve aandacht kreeg van het publiek. Ik voel jaloezie ‘richting’ haar. Dat gevoel spiegelde zich direct naar mijzelf. Ik wist dat het mijn verlangens en behoeften waren die de aanzet gaven tot die jaloezie, dat zij niets aan mijn gevoelens kon doen en dat ik er meer aan had om eerlijk te zijn naar mezelf in plaats van vals naar haar.

Studente: en wanneer heb ik dan gelééfd? en: wat betekent succes?

Die twee vragen begon ik te stellen tegen het einde van mijn studententijd toen het werkende leven in zicht kwam. Op mijn 23e had ik vijf jaar vol overgave gestudeerd. Ik volgde extra vakken en schreef twee scripties, met mogelijk in het verschiet een succesvolle carrière in de topadvocatuur. En nu, ga ik door met hard werken in een hiërarchische, prestatieve werkcultuur? Die bewustwording versnelde vanwege drie ‘life events’ in 2005/2006 waaronder het abrupte overlijden van mijn 52-jarige vader (hij woonde in Suriname en is daar gecremeerd). Wanneer kun je zeggen dat een leven succesvol is? Welke successen tellen (nog) meer, naast het materiële?

Studente: wat werkelijk belangrijk is, is op een hand te tellen

In de periode na mijn vaders overlijden herinner ik me een helder moment voor, jawel, mijn kledingkast. Ik wist niet wat aan te trekken en voelde me onzeker. Dit keer stond ik daar met een verdiept gevoel van aanwezigheid. Mijn letterlijke gedachte was: ‘wat werkelijk belangrijk is in het leven, is op een hand te tellen en kleding hoort daar niet bij’. De inhoud van deze gedachte is niet opzienbarend, maar in deze alledaagse scene ervoer ik een nieuwe energie. Ik voelde me lichter, vrijer en veiliger, wat een verandering teweegbracht in mijn omgang met de klok: minder plannen, minder discipline, meer spontaniteit, meer spel!

Terug naar het overzicht van de momenten

Studente: ik ben niet mijn verleden, ik sta open voor de toekomst

In mijn afstudeerjaar als jurist deed ik juridische praktijkervaring op; ik voelde aan daar niet thuis te horen. Na zes jaar in het vooruitzicht te hebben geleefd dat ik advocate zou worden, besefte ik dat het onlogisch was om een keuze voor de toekomst (uitsluitend) te baseren op in het verleden gemaakte opleidingskeuzes. Mijn beeld van de toekomst was weer open en ik was vrij om opnieuw te kiezen.

Begin twintig: emoties verwerken om gedachten te ontwikkelen

Ergens begin twintig keek ik ‘rond’ in mijzelf naar mijn gedachtefontein en zag hoe letterlijk elke gedachte is te denken (voorbeeld: ‘happieflap is een koelewaai’ is een gedachte die puur bestaat als gedachte en geen enkele gronding heeft in de realiteit… tenzij iemand nu besluit dat dit de titel van zijn/haar nieuwe boek wordt 😀). Maar hoe weet ik dan of die gedachte waar is?

Om ware gedachten te kunnen ontwikkelen, moest ik ook weten in hoeverre emoties, gevoelens en sensaties invloed uitoefenen op die gedachten. Als ik mijn totale zelf niet ken, komen mijn gedachten niet verder dan mijn eigen subjectieve ego-positie en dat voelde niet zuiver. Mijn hart en buik wilde ik eerst beter leren kennen. Er zijn bijvoorbeeld allerlei ideeën over ‘de dood’, maar als je doodsangst niet bewust kan worden gevoeld (en opgelost) in het nu, is het aannemelijk dat die ideeën gekleurd zijn door angst en fungeren als (on)geloof.

Begin twintig: grote kans dat niet al mijn gedachten authentiek zijn

In een helder moment realiseerde ik me dat ik niet al mijn gedachten zomaar moest geloven; er zaten boze, botte gedachten tussen waarvan ik mij afvroeg of dat mijn eigen gedachten waren. Ik besefte dat ik goed moest kijken naar mijn gedachtegangen; grote kans dat ze vervormd of versleuteld waren door onverwerkte emoties. Het leek me logisch dat dit (ook) voor mij gold en ik mezelf moest afremmen in het verder ‘intrainen’ van die gedachten. Het onderscheid tussen quasi-zelfverzekerde afweergedachten en zachtere authentieke geluiden is te voelen. Mijn gevoelens en intuïties mochten bovenkomen.

Twintiger: ik ben…?

Voordat ik gericht op zelfonderzoek uitging aan de hand van theorieën en modellen, voelde ik al hoe elk woord na ‘ik ben’ niet de essentie raakt en tijdelijk is. ‘Ik ben Ilona, ik ben student, jurist, trainingsacteur, zzp’er… is dat zo?’. Ik wende mezelf aan om dit bewust te blijven eren door bijvoorbeeld te zeggen ‘Mijn naam is Ilona en ik werk als trainingsacteur’.

Twintiger: hoe zit het met statistiek, karma en creatie?

Het viel mij op dat we verhalen verteld krijgen over toekomstkansen, (on)mogelijkheden en statistieken, zonder dat die voor elke mens feiten worden. Als niemand absoluut kan zeggen wat wel en niet mogelijk is en mijn leven geen gelopen race is, dan kan ik mezelf maar beter de beste kans geven. De gewaarwording van helder aanwezig zijn in het nu en zien dat er buiten mijn gedachten om geen vastliggende toekomst bestaat, was super inspirerend. We zíjn híer nú, in ontwikkeling. Wat we kunnen creëren, kan meer zijn dan in de ‘lijn der verwachting’ ligt. Dat inzicht gaf me telkens blijdschap en levensenergie.
Terug naar het overzicht van de momenten

Twintiger: hoe leer ik de realiteit kennen?

In de tekst Nieuwswaardigheid op de pagina Vrijere media heb ik mijn proces om te stoppen met nieuwsjournalen en kranten uitgebreid beschreven. Aan mijn ervaring merkte ik dat het volgen van ‘het nieuws’ eerder een verkokering van mijn bewustzijn opleverde dan een verruiming. Ik vond het fijner en zekerder om op -in mijn ogen- meer diepgaande en zelfgekozen manieren aan informatie te komen. Mijn aanpak was: veel ervaringen opdoen, zoveel mogelijk perspectieven en mijzelf leren kennen. Anders gezegd: een heel helder hoofd en lijf krijgen om helder te kunnen waarnemen.

Twintiger: menselijke producties komen voort uit een innerlijke bron

De herinnering hierbij is vooral visueel; typende handen die een boek schrijven, monden die iets vertellen, vormende handen die iets maken, lichamen die een dans brengen. In die herinnering verplaats ik mij -verbeeldend- in de mensen van wie die handen, monden en lichamen zijn. De bron van wat ze maken, is ongezien. Zijn dat ieder op zichzelf staande bronnen of is er achter die uiterlijke verscheidenheid een ‘eenheidsbron’ waar alle lichamen een ‘deur’ van zijn? Wat is dat voor bron en hoe is ieders contact ermee, oftewel wat is de waarde van de kennis vervat in de productie?

Op reis: ik laat dit geen trauma worden

Dit moment was heel bepalend; een hyper bewuste, zeer intieme, leerzame ervaring waar ik met ontzag op terugkijk. Ik beschrijf het uitgebreid vanwege de gevoeligheid ervan. Deze ervaring startte met een pijnlijke situatie: een aanranding, de tweede keer dat ik in Suriname was. In deze wereld vol geweld is deze aanranding haast ‘verwaarloosbaar’ te noemen, maar geen enkele geweldservaring mag worden verwaarloosd in het erkennen ervan.

Tijdens een dansnacht maakte ik mee dat een man, die zich waarschijnlijk afgewezen voelde doordat ik niet met hem wilde dansen, me probeerde te vernederen. Eerst gooide hij bier over mij heen, daarna verraste hij mij tweemaal door mij te betasten, waarvan de tweede keer op een haast verlaten trap naar de uitgang toen het sluitingstijd was. Mijn brein schatte snel in of ik iets kon doen, wat resulteerde in deels geen gevecht aangaan op die trap en deels een subassertieve, lichte shock/freeze. Gelukkig kon ik daarna schuilen bij een vriend en kwam ik veilig thuis.

Eenmaal alleen in bed voelde ik me niet fijn. Leeg, onrustig. Een nog wat mat gevoel van onveiligheid en dreiging. Iets in mij wilde niet onder ogen zien hoe kwetsbaar ik was geweest en me nog steeds voelde. Ik schaamde me voor de vernedering. Het leek even te gebeuren dat ik er geen aandacht aan zou geven, no big deal. Ik zag toen haast visueel en realtime hoe mijn psyche de situatie wilde toedekken, onbewust wilde maken, er gedachtepaadjes overheen wilde leggen. Ik wist iets van dissociatie na geweld en verkrachting en herkende wat er in mij wilde gaan gebeuren.

Mijn kwetsbare gevoelens rechtstreeks bewust zijn en voelen kon ik op dat eerste moment niet, maar door te zien wat mijn gedachten me vertelden, kon ik in ieder geval theoretisch herleiden dat ik wel degelijk iets naars had meegemaakt. Ik wist dus dat ik me naar voelde maar kon dat nog niet doorvoelen. Het negeren van mijn gevoelens heb ik tegen kunnen houden door mijn gedachten af te remmen en mijn aandacht te verplaatsen naar mijn gevoel. Het was confronterend om te accepteren wat er was gebeurd en dat ik weerloos was geweest. Het hield de aanranding in mijn bewustzijn zodat ik die kon gaan verwerken.

Ook voelde ik in mijzelf hoe kwetsing je tot een gesloten wantrouwend mens kan maken, en hoe dat niet de bedoeling van het leven kán zijn. De waarheid is dat de werkelijkheid open is en naar dat voorbeeld richtte ik mij. Het is van essentieel belang om, indien mogelijk, bewust aanwezig te zijn bij gekwetste gevoelens, zodat energetische, woordeloze pijn kan worden doorvoeld (via intens inwaarts gerichte aandacht). Zo kan deze niet ondergronds gaan broeien en heimelijk vertakken in beschadigende overtuigingen en gedragingen.

Op reis: in welke kennis wil ik mij verdiepen?

Na het VWO, twee academische studies waarvan één cum laude, en een vriendin die opperde of ik misschien hoogbegaafd was, lag het een beetje voor de hand dat ik ‘iets intellectueels’ zou gaan doen. Maar ik voelde een ander, levensgroot belang. Ik zag dat ik mezelf in balans wilde brengen en niet wilde overhellen naar de intellectuele component van intelligentie. De concrete herinnering die ik hierbij heb, herhaalt zich met regelmaat in mijn geest en heeft met de relativiteit van kennis te maken. Onze levens zijn gaande, wie weet hoeveel we al weten?

Mijn beeld hierbij is een overview die me over de tijdlijn, over de eeuwen, heen laat kijken. Ik zie geen gedetailleerde toekomst, maar het opent wel het besef dat kennis die op een gegeven moment in de tijd als waar wordt beschouwd, dat op een later moment niet blijkt te zijn. Dat besef terugbrengen naar het nu leidt tot: op welke kennis kunnen we vertrouwen, welke kennis is mijn tijd waard, waar kunnen we zeker van zijn? Deze vragen waren een van de routes die me naar bewustzijn als hoogste kennis brachten. Het kwam in mij op dat ik mogelijk iets voor anderen zou kunnen betekenen, misschien in het bijzonder voor degenen die op mij lijken.

Op reis: wat doe ik van nature?

Na het overlijden van mijn vader in Suriname ben ik daar in 2008 naartoe gegaan om ‘zijn’ land te leren kennen; ik heb er in totaal negen maanden gewoond. Op de fiets in Paramaribo, net de zuidelijke hoek omgeslagen vanaf de Grote Combéweg, denkend over wat ik eenmaal terug in Nederland voor werk zou gaan doen, viel het me in: welke activiteiten onderneem ik hier in Su(riname) van nature, uit eigen beweging en met plezier? Geen rechtswinkel, geen juridisch advies, niets juridisch of gerelateerd aan mijn studies. Wat wel? De feiten van toen vertelden me: theater, organiseren, onderhandelen, communiceren, ‘iets’ met mensen, ‘iets’ creëren. Daar ga ik mijn werk van maken!
Terug naar het overzicht van de momenten

Mid twintig: jouw gedrag is niet mijn verantwoordelijkheid

Ik was mid twintig en had een verhouding met een wispelturige, emotioneel onvolwassen man. Zijn diepgang en creativiteit hielden me aangehaakt. Toen ik de kracht had om hem te zeggen dat het over was, bevond ik mij in een typische scene: hij zinspeelde op zelfmoord als ik bij hem weg zou gaan. In alle verwarring die een traumaband veroorzaakt en ondanks mijn patroon om de ander te willen doen ontwaken, ontnuchterden zijn woorden me. Zo van, deze gekte gaat zelfs mij te ver. Ik zag dat zijn uitspraak niet waar kón zijn. Het was manipulatie. En zelfs al zou hij zichzelf om het leven brengen, dan zou ik niet de reden kunnen zijn. Er zouden vele seconden van eigen vrije wil zitten tussen onze breuk en zijn keuzes. Ik zou schoon blijven, ongeacht zijn gedrag.

Mid twintig: continu bewustzijn om vernauwingen in te korten

Als ik stress wil kunnen reguleren op het moment dat die stress opspeelt, moet ik op dát moment bewust zijn. Als ik in het moment assertief wil kunnen zijn, in plaats van achteraf of dat voornemen te hebben, moet ik in het moment zíjn zodat ik daar toegang heb tot wat ik kan, weet en wil. Anders zit ik telkens met de after effects, de naweeën, en dat vraagt veel verwerkingsenergie. Die ‘op en af’-toestanden zag ik op een denkbeeldige lijn met dipjes waarbij stress en emotionele pijn een vernauwing van mijn bewustzijn gaven, wat me duidelijk maakte dat het me zou helpen als ik mijn bewustzijn langer behield en eerder weer hervond. Mind the gap. Mind, the gap. Het was een van de motivaties om langer gewaar en opmerkzaam te blijven.

Mid twintig: hoe krijg ik rust in mijn hoofd?

Een andere herinnering uit deze periode is het verfijnen van de betekenis van ‘oplossen’ (oplossingsgericht zijn, problemen oplossen). Wat wordt er opgelost en waar? In de snelheid en intensiteit van gedachten kon ik me gevangen voelen, ze consumeerden veel van mijn aandacht en energie. Een kortstondig paniekerig besef dat ik niet uit mijzelf kan ontsnappen, leidde tot het vertrouwen dat ik dan in mijzelf bij de oplossing moest kunnen komen. Ik herinner me een intens moment waarop ik rechtop sta en besef hoeveel ruimte er werkelijk is, in en om mij heen.

Eind twintig: de waarde van de slachtofferrol

Slachtoffergedrag was een allergie van me geworden die me deed compenseren naar verantwoordelijk, optimistisch en draagkrachtig gedrag. Ik uitte mijn irritatie over slachtofferschap aan een collega van destijds. Die ging er niet in mee en zei me iets als: er zitten ook positieve kanten aan slachtoffergedrag. Dat bracht mijn ego tot bedaren en deed me beseffen dat ik mijn kwetsbaarheid meer kon toelaten en het contact met mijn gevoelens wilde vernieuwen.

Kwetsbaar zijn en verantwoordelijkheid bij een ander laten zijn echte kwaliteiten vanuit de positie van het slachtoffer. Ook redeneerde ik nuchter dat als ik verantwoordelijkheid overneem van anderen die ten koste gaat van mijzelf, dat ik dan logischerwijs niet 100% verantwoordelijkheid neem en kan nemen voor mijzelf. Dit inzicht luidde weer een nieuwe fase in om dichter bij mijzelf te zijn.

Eind twintig: zingen om een paniekaanval te voorkomen

Begin 2010 kwam ik in de cel terecht. Als actrice. Ik werkte mee aan een jongerenproject van de weekendschool. De jongeren kregen een rondleiding en demonstratie in de strafrechtbank Amsterdam. Ik speelde een van de verdachten. De andere acteurs en ik wachtten in onze cel (in de rechtbank zijn dat volledig betonnen cellen gericht op kort verblijf) op de jongeren die ons kwamen bezoeken en bevragen. Vlak voordat ze zouden komen, zouden onze cellen op slot gaan, onze telefoons hadden we ingeleverd. De bewaker deed onze deuren dicht, waarna ik hen binnen enkele minuten verwachtte.

Dat duurde langer. En langer en langer. Via de intercom kreeg ik geen gehoor, de onbeantwoorde bliep bleef maar doorgaan en ik was me er heel bewust van hoe nerveus mijn lichaam daarvan werd. Na afloop begreep ik dat de bewaker lang weg was omdat hij degene was die eerst de rondleiding gaf. In die cel drong de absoluutheid van die fysieke opsluiting tot mij door. Ik was volkomen afhankelijk van iemand anders om mij vrij te laten (een inzichtelijke ervaring om te beseffen hoe groot de impact van vrijheidsberoving is), waarbij ik wel kon bedenken dat ik straks weer vrij was, ze ons echt niet zouden vergeten en de deur open zouden doen, maar op die vierkante betonnen meter aanwezig zijn begon eng te voelen.

In die levensfase was ik begonnen met meditatie en ik had ook af en toe zangles, een combinatie die me in die cel hielp. Ik had en heb nog nooit een paniekaanval gehad, maar ik herkende direct het gevoel van in mijn lichaam opstijgende stress. Ik voorvoelde dat paniek me zou overnemen zodra de hitte tot boven mijn hart steeg, wat ik dus wilde voorkomen. In een opwelling begon ik te zingen. Het horen van mijn eigen stem en de vibratie van het zingen reguleerde de angst en zo zagen de jongeren niet veel later toch een redelijk relaxte verdachte met een vleugje geloofwaardige spanning.

Eind twintig: overspannenheid benutten als groeiruimte

Als communicatietrainer werkte ik vol passie en vond ik het na vier maanden al lastig om creatief te blijven binnen de repetitieve agenda van de trainingen. Een collega noemde mij een stuiterbal. Na bijna anderhalf jaar raakte ik overspannen, iets in mij wist dat het een keer moest gebeuren. Mijn werk was natuurlijk niet de oorzaak, slechts de context.

Ik had toen nog geen kennis over burn-out, persoonlijkheidsontwikkeling en meditatie en ben dus dankbaar voor de, noem het, intuïtie die me liet zien dat deze ‘crisis’ een groeikans was, mij goedgezind was, in de kern positief. Door veel te slapen, verdriet toe te laten en natuurfilms te kijken, ontwikkelde er rust en liefde in mij, wat een opmaat was naar echtere, liefdevolle relaties. Meer bewustzijn dus, love it!
Terug naar het overzicht van de momenten

Zzp’er: een personal trainer als arbeidsongeschiktheidsverzekering

Toen ik in 2012 startte als zelfstandig ondernemer, overwoog ik het gebruikelijke advies om een arbeidsongeschiktheidsverzekering af te sluiten. Betalen voor een verzekering om me te beschermen tegen inkomstenverlies als gevolg van mogelijk toekomstige afhankelijkheid: hoe reëel is dat en hoe zinnig is die uitgave? Naast dat zo een verzekering duur is en mijn werk fysiek niet risicovol is en ook met gebroken been kan worden gedaan, zag ik de arboverzekering als iets buiten het nu, iets onzekers en iets van de buitenkant. Terwijl ik nú híer ben en nu kan investeren in een gezond, fit lichaam waarmee ik mezelf bescherm tegen ziekte (niet tegen acuut letsel, klopt).

Door een creatieve draai te geven aan het concept AOV, voelde ik het vertrouwen om mijn geld uit te geven aan een personal trainer om mijn lichaam sterker te maken. We vonden elkaar via-via; hij werd een zeer dierbare vriend die zo’n acht jaar lang mijn personal trainer in Amsterdam was. Hij prentte me in: ‘Erken het lichaam en het zal vóór je werken’.

Dertiger: ’the sound of silence’ tijdens een stilteretraite

Tijdens een stilteretraite van een week in Groningen in 2014 deed ik mee aan ‘corvee’ in de tuin. De hele week brachten we in stilte door en ik zit vrolijk onkruid weg te schrapen waarbij ik zachtjes ’the sound of silence’ (van Simon & Garfunkel) begin te zingen. Dat is officieel niet de bedoeling; ten gunste van je innerlijk proces ben je uiterlijk stil. Maar omdat ik dat doorhad en in innerlijke helderheid was, liet ik die regel op dat moment even gaan, het zingen kwam spontaan en associatief. Een vrijwilligster die het groepje begeleidde, was strikter in de leer en corrigeerde mij. Toen ze dat nogal gespannen deed, voelde ik rebellie opkomen die ik in die innerlijke verstilling direct kon betrekken in mijn beoefening. Hey interessant, wat gebeurt er in mij?

Normaliter zou ik welwillender zijn en rekening houden met de groep, nu gunde ik mijzelf dit ‘stoute’, leerzame moment en ik zong eventjes door, waar zij uit afleidde dat ik me er niet van bewust was. Tijdens de dagelijkse satsang (vragen stellen aan de retraiteleider) beschreef ik dit voorval op een briefje en werd daar met begrip naar ons beiden op gereageerd. (Achteraf had ik wel een beetje spijt dat ik het de overduidelijk zeer kwetsbare vrijwilligster zo moeilijk had gemaakt.)

Dertiger: gedachten over ‘de dood’ doen zich voor in het levende nu

Rond mijn dertigste heb ik jaren besteed aan het verdiepen van mijn presentie in het nu, met behulp van yoga en meditatie. Er staat me een blij, helder moment bij uit die periode. Ik zat op mijn grote kersenrode bank in mijn appartement in Amsterdam te kijken naar mijn gedachten over de dood (over het levenseinde, niet over suïcide!). Die gedachten gingen over een onbekend, toekomstig moment in mijn leven en deden zich voor in dát moment op die bank.

Het gaf een licht, laconiek besef: ik kan nu niet zeker weten wat doodgaan betekent en als ik dat wel zou kunnen, dan ben ik hier voor de tweede / zoveelste keer en bestaat de dood dus niet echt! Als ik trouw ben aan het principe van ‘openstaan voor de ervaring’, dan geldt dat ook voor de ervaring van doodgaan, wanneer dat moment daar is.

Dertiger: wat houdt hulpverlening ten diepste in?

Die vraag hield mij bezig. Wat is het meest helend, wat gebeurt er ongezien in de uitwisseling? Hoe draagt ‘een hulpverlener’ iets over? Via woorden, daden, gevoel, staat van zijn? Hoe weet je als hulpverlener eigenlijk zeker dat je iets goeds, iets waars bijdraagt aan de ontwikkeling van je cliënt? Ik begon in te zien dat het bewustzijn van de hulpverlener de sleutel is. Hoger op deze pagina, bij Mijn werk & werkwijze, tweede alinea, en bij Professionele achtergrond, laatste twee alinea’s, is hier meer over te lezen. Ook op de pagina Jij en ik, onder Verleiden, leiden & begeleiden heb ik mijn meest pure opvatting van procesbegeleiding benoemd.

Eind dertig: stel dat mijn kinderwens niet uitkomt?

In Amsterdam, op mijn balkon, ik lig op mijn bankje, ogen dicht, het scenario toe te laten dat ik geen moeder ga worden. Wat roept dat in mij op? Voelen. Zou het echt bewaarheid kunnen worden, ik, geen moeder? Ik was goed genoeg op mijzelf om mijn kinderwens niet 1-op-1 gelijk te stellen met eigenwaarde, zingeving en geslaagdheid, maar het scenario in gedachten naar mij toehalen, raakte wel pijn aan. Dat het me niet was gelukt, dat het over mij zou zeggen dat ik niet genoeg had geleerd, geen goede keuzes had gemaakt. Dat ik geen onderdeel zou worden van een gezin, dat ik geen kindje zou gaan liefhebben en verzorgen.

Dat alles liet ik de revue passeren, het mocht me raken. Er was ook een gevoel dat me zei: een zwangerschap ligt helemaal in de lijn der verwachting, het past bij je ervaringen en intuïties, je bent lang vruchtbaar, houd vertrouwen. Een vriend van mij zei: ‘zodra verlangen gepaard gaat met innerlijke vrede, is dit in overeenstemming met je diepste kern en voorbestemd voor jouw ziel om te ervaren’.Vertrouwelijke noot met name voor vrouwen met een nog onvervulde kinderwens: als (voorheen) vrijgezel met kinderwens ging ik daar tot mijn 36e vrijblijvend mee om; het komt wel, ik wilde niets forceren en hing niet aan een bepaalde leeftijd. Eenmaal 36 wekte het getal van die leeftijd toch stress in mij op.

Als (westerse) vrouw krijg je de angst te verwerken dat je ‘niet op tijd’ zult zijn en dat er vanaf je 35e, 38e en na je 40e een afname is van je vruchtbaarheid en een toename van risicovolle concepties. Wat niet ónwaar is, maar wat druk uitoefent op je bewustzijn om open te blijven en in de kracht van de creatie van jouw moederschap.

Dat klinkt misschien heel vaag, maar alle medische waarschuwingen zijn uiteindelijk op generaliserende statistieken en collectieven gebaseerd, en zijn te klein om zich zo stellig uit te laten over de grootsheid van het ontstaan van nieuw leven. Waarom niet meer aandacht geven aan hoe je wél je moederschap kunt creëren?

Een gezond lichaam onderhouden bijvoorbeeld. In jezelf opdiepen of er al moederenergie is, of je moederkwaliteiten hebt en wat je intuïtie je vertelt over jouw vruchtbaarheid. Bewust gadeslaan wat het zien van ouders en kinderen met je doet. Leren hoe je gezond in relatie kan staan tot een bij jou passende partner waarmee je een kind een stabiele basis kunt bieden. Je motivaties onderzoeken: waarom wil je moeder worden? Je niet laten leiden door de angst dat het niet lukt, maar uitvogelen hoe je jouw toekomst ziet en naar dat beeld toewerken startend bij het nu, terwijl je van jezelf leert houden ook in het scenario dat je geen moeder zult worden.

Pittig proces. Hartje voor ons.
Terug naar het overzicht van de momenten

Eind dertig: een nieuwe woonplek creëren against the odds

Na elf jaar in Amsterdam te hebben gewoond, wilde ik er weg. Die behoefte was al een paar jaar aan het groeien, in 2019/2020 begon ik de mogelijkheden te onderzoeken. Huur, koop, waar? Als zelfstandig ondernemer met kleine omzet, alleenstaand, zonder lange inschrijvingsduur voor een huurwoning en zonder koophuis kwam ik voor beide niet in aanmerking. Maar dat betekent niet dat er geen mogelijkheden zijn, in de werkelijkheid hoeft er maar 1 te zijn. Als je creatief durft te zijn, dan is er meer mogelijk dan de markt, de statistieken en andermans ervaringen dicteren. Mijn eigen ervaring was dat het altijd lukte met woningen, ik geloofde erin, ondernam actie en het gebeurde, zowel in Nijmegen, India, Ecuador als Amsterdam. De spanning of het dit keer ook gaat lukken en op welke termijn, voelde ik enorm. Er was een ochtend in Amsterdam dat het even heel donker werd in mijn gedachten, gedreven door angst en twijfel. Had ik ‘de boot’ gemist, had ik net als ‘iedereen’ ‘gewoon’ een carrière moeten opbouwen, zodat ik de financiële middelen had om materiële stappen te zetten? Ik was voor persoonlijke en spirituele ontwikkeling gegaan, bleek dat eigenlijk een illusie te zijn waardoor ik nu vast zat in Amsterdam? Voelen, wegen, focussen. De klem verdween weer door te vertrouwen op wat ik wél wilde, door de openheid te ervaren en door geen genoegen te nemen met de beperkingen in mijn hoofd. Op een dag in juli 2020 schreef ik ’s ochtends in bed een oproepje voor Facebook voor een woning in het dorp Veenendaal. De volgende dag kwam de gouden tip en in augustus kreeg ik de sleutel van een eengezinswoning met zeeën van ruimte voor mij alleen, wat een verademing! En dat gezin, dat kwam er ook, heel snel daarna. De sereniteit die ik toen voelde in Veenendaal, voelde als bescherming vanuit het universum, alsof ik opgepakt en verplaatst was.

40e: baby’s, volkomen van hun ouders / verzorgers afhankelijk

In 2022, op mijn 40e, beviel ik van een heel mooi jongetje met wapperend donker haar (inmiddels blond). Zelf moeder zijn en ervaren hoe het is om 24/7 met een baby te zijn, doordrong me in een klap van de aardse realiteit waarin wij leven. Baby’s zijn de mooiste, meest ongerepte, kwetsbare, afhankelijke, zuivere wezens van de menselijke soort. En ze worden overal ter wereld geboren, ook op gevaarlijke plekken en/of bij gevaarlijke mensen, ongezien en onbeschermd. Als kind kunnen we (fysiek) niet weg uit de situatie. Voorheen begreep ik dat gegeven oppervlakkiger en meer incidenteel, nu zág en ervoer ik het continu; het verlaat mijn bewustzijn niet meer. Het opende nieuwe vragen en gedachtegangen over onze geboorte en het levensproces. Hoe kan deze situatie van ultieme controle bestaan? Wat is de aarde voor plek?

40e: baby’s en ouders, in wezen gelijk(waardig)

Op momenten dat ik in stilte bij mijn zoon was, naar hem keek, verrukt was over zijn lieve ademtochtjes tegen mijn huid, voelde ik iets wat ik lastig te omschrijven vind, omdat het zo ‘gelovig’ (verhalend) kan overkomen, terwijl het puur vanuit gewaarwording is ontstaan. Het gevoel was dat hij en ik ten diepste leeftijdloos zijn, gelijkwaardige zielen zo dat bestaat. Vanuit dat bewustzijn ben ik ‘moeder’ van het mensje dat we ‘mijn zoon’ noemen. Ik zie mijn man, zoon en mijzelf ten diepste als drie gelijkwaardige wezens waarvan er twee de luiers verschonen van de derde (ik schreef deze tekst eind 2023). Het moederschap bood en biedt heel veel mooie, leerzame, bijzondere ervaringen en observaties. Dat verdient een blog: Contrasten van het moederschap / ouderschap!

Terug naar het overzicht van de momenten

Terug naar het overzicht van de pagina