De staat van depressie

Hoe kan een depressie helpen bij bewustwording?

Maandagavond 23 januari 2017 zond NPO1 het Depressiegala uit. Een initiatief van de Mental Health Foundation om aandacht te vragen voor depressie en taboes eromheen te doorbreken. Hoe meer ik van het gala hoorde en zag, des te meer ik me verwonderde over de populaire, psychiatrische opinie over wat een depressie zou zijn.

Dénken en geloven dat depressie een (hersen)ziekte is, vormt een depressieve gedachte! Niet zozeer omdat die gedachte inhoudelijk per se deprimerend is, maar omdat de omschrijving komt vanuit de ratio zonder perspectief van het zijn. Een projectie vanuit de bewustzijnsstaat van ‘deskundigen’.

Hoe kunnen we depressie begrijpen vanuit bewustwording? Van binnenuit, bezien vanuit de intimiteit van de mens die zichzelf depressief noemt of zo wordt genoemd? Waarom zouden we depressie niet begrijpen vanuit een lichte energie? En als wake-up call, als groeikans?

Ik ben geen depressie-deskundige, maar in dit blog deel ik mijn vraagtekens en eigen antwoorden rondom de medisch-depressieve benadering van wat een depressie inhoudt.

Voor de leesbaarheid hanteer ik ook hierna het woord ‘depressie’, waarna ik dat intiem en verzachtend poog te deconstrueren, en met name aandacht vraag voor wat iemand met een depressie nodig heeft. Ter onderstreping van mijn primaire punt en ter relativering wil ik graag benadrukken dat ik het woord ‘depressie’ in dit blog vaker noem dan ik tot nu toe in mijn hele leven heb gedaan.

Zelf heb ik nooit een depressie gehad, wel heb ik depressieve familieleden van dichtbij meegemaakt. Mijn stemming was meestal licht, maar ik weet hoe het is om spanning te ervaren, mentale druk, angst, eenzaamheid, pijn. Als tiener was ik emotioneel overbelast. Het was ook in die levensfase dat ik zelfhatende (in het familiesysteem overgedragen, door mij verinnerlijkte) gedachten in mijzelf had. Ik weet nog waar ik in huis was toen ik doorzag ‘die hatende stem, dat ben ik niet’.

Zonder dat ik mezelf doelbewust uithongerde, woog ik als studente op het dieptepunt 48 kilo (lengte 1.77m). Ik formuleerde het toen als volgt: ‘mijn hoofd eet mijn lichaam op’. ‘Er een einde aan maken’ als lonkende gedachte kwam weleens voorbij. Ik ben bekend met de last en emoties van zware gedachten.

Depressie is meer dan dat, dat besef ik mij. Vanuit respect voor de zwaarte van de depressieve ervaring schrijf ik dit blog.

Wat is er werkelijk gaande als we spreken over ‘depressie’? Het is tijd voor een ingeleefde, precieze benadering van het complexe geheel dat ‘depressie’ wordt genoemd, met de focus op wat dat van moment tot moment inhoudt. Iemand in de uitzending zei: “Ik leed aan depressie, maar ik bén geen depressie”.

Op het Depressiegala werd depressie als volgt geïntroduceerd: een hersenziekte die op de derde plaats staat van grootste ziekten in Nederland. Presentatrice Anita Witzier: “één op de 20 volwassenen en één op de 15 jongeren heeft een depressie”. Bram Bakker: “het is een hersenziekte, waardoor je functioneren wordt ondermijnd door je gedachten, door geen eetlust, door allerlei lichamelijke verschijnselen, waardoor je alles, de hele dag, vanuit een somber perspectief ziet. Je hebt geen idee wanneer het stopt en iedere minuut voelt als een uur of een jaar. Wij psychiaters hebben afgesproken dat je van een depressie kunt spreken als dit minimaal twee weken aanhoudt.”

De ervaringsdeskundigen legden het de kijker in herkenbare, directe woorden uit:

• “Het voelt alsof je een soort van gevoelloos bent geworden, je voelt helemaal niks, alleen iets tussen verdriet en angst denk ik”.
• “Mijn geheugen laat mij in de steek en mijn gedachten zijn een grote waas”.
• “Het naarste gevoel dat ik heb gehad, is niet begrepen worden. Niemand begrijpt mij. Ze begrijpen toch niet wat ik heb of wat ik voel. Niemand snapt dat, alleen ik”.
• “Leegte, dat voelde ik, leegte. Eenzaamheid. Ik wilde niet meer voelen, ik was de pijn zat”.
• “Ik ging weglopen van mijn problemen. Voor mijn gevoel was er niemand meer die echt om mij gaf”.

Wat mij opviel, is dat geen enkele ervaringsdeskundige onbegrijpelijke, onnavolgbare toestanden beschreef. Hun verhalen waren menselijk en gingen over:

• de onmogelijkheid om te voelen >> niet meer kunnen en willen voelen, gedissocieerd zijn van de eigen gevoelens en emoties;
• een zelfafwijzend denkpatroon >> piekeren, vergelijken met anderen, minderwaardigheid, oneigen keuzes;
• de afstand ten opzichte van de (vertrouwde) omgeving >> geografisch, of door ervaren verschillen in referentiekader;
• het niet kunnen communiceren en delen >> er zelf niet over kunnen praten, anderen die onbeholpen en goedbedoeld afstand van je nemen;
• onwetendheid >> over wat ‘normaal’ is, over onze identiteit, over wie we zijn, over wat denken en wat voelen is;
• eventueel, maar niet noodzakelijk, een voorafgaande impactvolle gebeurtenis >> een verhuizing, de dood van een ouder, een gestrande relatie, een afgebroken carrière, gaan studeren (oftewel: de geboorte als eerste impactvolle gebeurtenis in ons leven, waarmee depressie, hoewel pijnlijk en in absolute zin geen wenselijke staat, ineens een natuurlijk gevolg wordt).

Wat vertelden deze mensen eigenlijk?

Deze persoonlijke verhalen wijzen naar de menselijke (en spirituele) behoefte aan contact en zijn een impuls tot bewustwording en groei. In elk organisme worden energie en informatie vervoerd. Als er geen bewustzijn van de gevoelens, emoties en het lichaam (meer) aanwezig is, dan leidt de levensenergie de informatie vanuit die ‘laag’ naar het mentale, waar dit zich uit in geïntensiveerde gedachten. Het contact met de gedachten wordt zo sterker, de gedachten dringen zich op, breiden zich uit, vermeerderen en vermenigvuldigen zich. Ze proberen iets duidelijk te maken, ze drukken, verzwaren en verwarren. De gevoelens zijn niet meer in zicht en de gedachten worden geloofd.

Via de taal herhaaldelijk herhalen dat iemand ‘een depressie’ heeft, is een depressieve uiting en creëert een mentaal beeld dat ons niet dichter bij die persoon brengt. De ‘staat van depressie’ is een extreme(re) uiting van een veel complexer, vastlopend communicatieproces tussen de innerlijke en uiterlijke omgeving.

Dat de diagnose opluchting kan geven, zoals een ervaringsdeskundige aangaf, kan ik me goed voorstellen en is denk ik te zien als een behoefte aan erkenning en zelfkennis. Begrepen en gekend worden, er mogen zijn zoals je op dat moment bent.

Een depressie zit niet vast gebeiteld in de mens, staat niet los van zijn of haar omgeving. De depressie kan daarom alleen worden begrepen, benaderd en ontmanteld in samenhang met een begrijpen van de interactie met die omgeving. Zoals BN’er René van der Gijp toelichtte: “ik kan zomaar op de bank gaan zitten malen, helemaal gek worden, en dan moet ik iets gaan doen en dan ga ik mijn tuin aanvegen, dan komen mijn gedachtes redelijk stil te staan”. De vraag hierbij moet zijn: wat gebeurt daar op die bank en in die tuin? Wat gebeurt er door de fysieke actie, hoe reageert de aandacht?

De link met de omgeving betekent niet dat een depressie niet kan ontstaan bij mensen zonder ‘objectieve aanleiding om ongelukkig te zijn’. Minstens zo belangrijk als terminologie en diagnostiek: waar heeft iemand met een depressie behoefte aan, wat heeft die persoon nodig? De -op weg naar genezing zijnde- ervaringsdeskundigen geven onomwonden aan: “ik had erover moeten praten, ik besloot het niet meer te verbergen, ik ben weer in contact met mijn gevoel”.

De kunst is daarom denk ik om allereerst met finesse aan te sluiten bij de persoon met een depressie, als nabij medemens in de ruimte, en bij wat er omgaat in diens binnenruimte, om hem/haar uiteindelijk zelf die aansluiting blijvend tot stand te laten brengen. In de hulpverlening betekent dit dat er inleving moet zijn voor de persoonlijke ervaring, maar niet per se een geloof in de diagnose ‘depressie’. Aansluitend belangrijk is het praten over de ervaringen, het creëren van zelfbegrip, het stimuleren van zelfonderzoek, het achterhalen hoe iemands verleden zich nú in die persoon voordoet.

Waar ik erg in geloof (of is dit nu een positieve depressie?), is het uitgangspunt van iemands persoonlijke vermogen om zichzelf te leren dragen. Iemand met een depressie verkeert in pijn. En daar zijn autonome oplossingen voor. Het is een menselijke behoefte om begrepen en geliefd te willen worden. Het is een menselijk vermogen om gedachten en emoties te onderzoeken, heftige gebeurtenissen te verwerken. Het is een spiritueel vermogen om contact te maken met het zelf, door en over de pijn heen.

Het Depressiegala 2017: NPOstart.nl/depressiegala/23-01-2017/KN_1688517.

Ben je na het lezen van dit blog benieuwd wat Begeleiding in bewustwording in jouw leven kan betekenen? Heb je de indruk dat je mijn hulp wilt bij 'iets' in jouw leven waar bewustwording het echte verschil gaat maken?

Overweeg dan een eerste sessie aan te vragen; dit is een volwaardige sessie van 90 minuten tegen een verlaagd tarief, waarin we kennismaken en je direct op inhoud en gevoel ervaart wat mijn begeleiding voor jou kan doen. Ook mogelijk is een gratis korte kennismaking van 30 minuten!